| Yıllardır gittiğim Azerbaucan da sadce bakü şehriyle kısıtlı ziyaretlerimin birinde yakın arkadaşım Sn Elemdar Qalendorov un önerisiyle Kaya resimlerini görmek üzere Bakü den bir saatlik yolculukla Tarih öncesi bir mekana gelmenin heyacanını yaşadım. Burada kendim çağlar öncesine ışınlanmış hissettim. Elemdar Bey ve benden başka kimselerin olmadığı bu bölgede gerçekten insan üzerine olan etkisi inanılmaz mutlaka bu etkiyi test edin Gobustan ı ziyaret edin. |
İşte sizlere Gobustan ile ilgili bazı bilgiler,Gobustan, Azerbaycan’da tarih öncesi çağlardan günümüze değin çok sayıda medeniyet eserlerinin sergilendiği bir açık hava müzesidir. 4400 hektarlık alanı kaplayan bu tarihi milli park, Azerbaycan’da Büyük Kafkas dağlarının güney-doğu eteklerindeki bir bölgede yer almaktadır. Kuzeyde Büyük Kafkas’ın güney yamacı, batıda Pirsaat çayı, güneyde Haremi ve Mişov dağları, doğuda Hazar denizi ve Abşeron yarımadası ile çevrelenmiştir. Uzunluğu kuzeyden güneye 100 km, genişliği 80 km’ ye yakındır. Ortalama yükseklik 600-700 m’ dir. Bölgede petrol, gaz yatakları ve çamur volkanları bulunmaktadır. Burada ılıman, sıcak yarı çöl ve karasal çöl iklimi hüküm sürmektedir.
 |
| "Gaval daşı" adı verilen Müzik Yapan Kaya - Gobustan Milli Parkı |
Başta kaya resimleri olmak üzere kültür ve sanat eserlerini korumak, tanıtmak ve yaşatmak amacıyla 1967 yılından Sovyetler Birliğinin öncülüğünde açık hava müzesi haline getirilen Gobustan, Azerbaycan’ın en görülmeye değer yerlerinden biridir. Gobustan’ın en önemli ve dikkati çeken kalıntıları kuşkusuz kaya resimleridir.
 |
| Kobustan Petroglif Müzesi - Azebaycan |
Bunlar, Başkent Bakü’nün yaklaşık 55-60 km güneyinde, Büyüktaş, Küçüktaş ve Cingirdağ bölgelerindeki kayalıklar üzerinde bulunmaktadır. Bu resimlerin asıl önemi, görsel çeşitliliğinin yanısıra, uzun bir devri (M.Ö.8. bin yıldan M.S. 19. y.y’ e dek) eserleri kapsaması ile dünyada bu tür anıtların en zengini olmasından kaynaklanmaktadır.
 |
| Gobustan Milli Parkından bir Petroglif (Eski zamanlarda kaya üzerine çizilen resim veya oyma işlemi) |
Gobustan’da zengin kaya resimlerinden başka, Taş Devrinden başlayarak orta çağlara dek devam eden çok sayıda ilk yerleşim yeri, mezarlar vb. arkeolojik kalıntılar bulunmaktadır. Burada 1960’dan sonra yapılan arkeolojik kazı ve araştırmalarda, 14 eski yerleşim yeri ve 30’dan fazla mezarda incelemeler gerçekleştirilmiştir.
 |
| Elemdar Qalendorov ve M. Hamdi Kaya - Kobustan dan bir manzara |
Bunların 5’inde Mezolit, 4’ünde Neolit devirlerine ait, 7’sinde Tunç, 1’inde antik ve 5’inde de Ortaçağ dönemlerine ait kültür katmanı ve çeşitli kalıntılar ortaya çıkarılmıştır. Mezolit ve Neolit devirlere ait katmanlarda bulunan silah ve iş aletleri, genellikle çakmak taşı ve çay taşındandır. Darp aletleri, mızrak uçları, kesici aletler bunlara örnektir.
 |
| Gobustan Milli Parkından bir Petroglif (Eski zamanlarda kaya üzerine çizilen resim veya oyma işlemi) |
Gobustan’ın ilk sakinlerinin kireç taşından da geniş ölçüde yararlandıkları anlaşılmaktadır. Çakmaktaşı aletlerinin şekli, işleme tekniği genellikle Orta Asya, Ortadoğu ve kısmen de Kuzey Kafkas anıtları ile benzerlik göstermektedir. Söz konusu kazılarda, ‘Firuz’ adı verilen Mezolit devri yerleşim yerinde ortaya çıkarılan mezar büyük öneme sahiptir.
 |
| M. Hamdi Kaya Gobustan Milli Parkından bir Petroglif (Eski zamanlarda kaya üzerine çizilen resim veya oyma işlemi) |
11 kişinin bulunduğu bu mezarda, iskeletler çok kötü durumda olsalar da, kafataslarından ikisini antropolojik açıdan incelemek mümkün olmuştur. Bu mezardan ayrıca, balık ağı örmeciliğinde kullanılan kemik aletler, taştan ve çeşitli hayvan dişlerinden yapılmış boncuklar, çay taşından, kemikten ve deniz kabuklarından yapılmış asmalar da bulunmuştur.
 |
| Gobustan Milli Parkından bir Petroglif (Eski zamanlarda kaya üzerine çizilen resim veya oyma işlemi) |
“Kenize” denilen yerleşim yerinde ise, Mezolit devrine ait kemikten mızrak sapı ve kireç taşından kadın figürleri, “Anazağa” adı verilen bölgeden de Neolit devrine ait seramik kapların kırıntıları bulunmuştur. Bu eserler Gobustan da yapılan bir Müzede de sergilenmektedir.
 |
| Gobustan Milli Parkından bir Petroglif (Eski zamanlarda kaya üzerine çizilen resim veya oyma işlemi) |
1947 yılından beri yapılan araştırma incelemeler sonucunda burada yaklaşık 750 kaya üzerinde 4000’e yakın insan ve hayvan resmi, çeşitli işaret ve damgalar ile, yağmur suyu ve kurban kesilen hayvanların kanını toplamak için kullanılan kaplar ortaya çıkarılmıştır. Gobustan kaya resimleri genellikle kadın ve erkek resimlerinden, yabani öküz, keçi, maral, ceylan, arslan resimlerinden oluşmaktadır.
 |
| M. Hamdi Kaya Gobustan Milli Parkından bir Petroglif (Eski zamanlarda kaya üzerine çizilen resim veya oyma işlemi) |
Kayalar üzerinde kazıma yöntemi ile yapılmış çok sayıda kayık resimleri, kayıklar üzerinde oturmuş silahlı ve silahsız insanlar, balık, yılan kertenkele, iki tekerlekli araba resimlerine rastlanmakta, Arap alfabesi ile yazılmış yazılar göze çarpmaktadır. Gobustan kaya resimlerinde av sahnesi, ortak iş üretme, harman yeri, elleri yukarı kaldırmak suretiyle yapılan ibadet, kız kaçırma, bireysel ve halaya benzer toplu oyun sahneleri gibi konular işlenmiştir.
 |
| M. Hamdi Kaya Kobustan Petroglif Müzesi - Azerbaycan |
Resimler arasında gerek insanların savaşlarını yansıtan gerekse de hayvanların mücadelesini gösteren tasvirler bulunmaktadır. Kayalarda omuzlarında ok taşıyan kadın resimlerinin bulunması bu devirlerde kadınların erkeklerle beraber avlandığını göstermektedir. Cingir dağının kuzey batı eteğinde bulunan “Gavaldaş” bir anlamda ilkel müzik aleti olmuştur. Kayalar üzerindeki halaya benzer oyunların bu taşın çalınması ile oynandığı düşünülmektedir. Büyüktaş dağının güney doğu eteğinde bulunan kaya üzerindeki Latince yazılı kitabeden anlaşılıyor ki, imparator Domisian’ın devrinde XII. Roma lejyonu Azerbaycan’da bulunmuştur.
 |
| Gobustan Milli Parkından bir Petroglif (Eski zamanlarda kaya üzerine çizilen resim veya oyma işlemi) |
Gobustan kaya resimleri, yapıldıkları dönemlere göre ölçü, kompozisyon ve işleme tekniği bakımından birbirinden ayrılmaktadır. M.Ö VIII.-V. bin yıllara ait olduğu tahmin edilen en eski resimler gölge (siluet) tarzında insan tasvirleridir. Öküz resimleri büyük olasılıkla M.Ö XII.- IV. binlerde yapılmış olmalıdır.
 |
| Gobustan Milli Parkından bir Petroglif (Eski zamanlarda kaya üzerine çizilen resim veya oyma işlemi) |
Büyük ölçüdeki resimlerin daha eski olduğu ihtimali üzerinde durulmaktadır. Kayık resimlerinin de bu devre ait olduğu söylenmektedir. Maral, keçi, ceylan, at, aslan resimleri M.Ö IV- III bin yıllarından orta çağa kadar geçen dönemlerde yapılmıştır. Tunç devri ve sonraki dönem eserlerde resimlerin ölçüsü giderek küçülüyor. Tunç devrinde gölge(siluet) resimlere rastlanmıyor. Örneğin insan resimlerinin düz çizgilerle çizildiği görülmektedir.
 |
| M. Hamdi Kaya Gobustan Milli Parkından bir Petroglif (Eski zamanlarda kaya üzerine çizilen resim veya oyma işlemi) |
Bu devirde hayvan tasvirleri, atlı avcı resimleri çoğalmaktadır. Tasvirlere göre av zamanı köpek ve kuştan faydalanıldığı anlaşılmaktadır. Ortaçağlara ait resimler çoğu zaman eski resimlerin taklidine dönüşmüştür. Deve kervanları ve silahlı atlı tasvirleri bu döneme aittir. Ilk toplumsal hayatın başından itibaren, cemiyetin tarihsel gelişimini ardışık olarak yansıtma özelliğine sahip bu kaya resimleri bir anlamda yıllık niteliği de taşımaktadır. Bu yüzden, arkeoloji, tarih, güzel sanatlar ve hatta doğa bilimleri için eşsiz değeri olan Gobustan anıtlarının korunması son derece önemlidir.
 |
| Gobustan Milli Parkından bir Petroglif (Eski zamanlarda kaya üzerine çizilen resim veya oyma işlemi) |
Azerbaycan a yaptığınız ziyaretinizde mutla Gobustana uğramayı ihmal etmeyin. Kayaların üzerindeki resimlere bakarken çok değişik hislerinizin sizi etkisi altına alacağını şimdiden belirteyim.
 |
| Gobustan Milli Parkından bir Petroglif (Eski zamanlarda kaya üzerine çizilen resim veya oyma işlemi) |
Sakın ola ‘’Gavaltaş’’ çalmadan o müthiş kayanın nasıl değişik notada müzik yaydığını test etmedende oradan ayrılmayın.
Yararlanılan Kaynaklar
1. FRONT COVER. ROCK DRAWING "HOME-COMING FROM HUNTING", UPPER UPPER TERRACE OF BEYKDANSH MOUNTAIN, 8-TH CENTURY W.S.
2. VIEW OF BEYUKDASH MOUNTAIN.
3. IMAGE OF A DEER ON "YAZYLY-TEPE", ROCK N29.
4. ANCIENT DRAWING PANEL IN THE "ANA-ZAGA" CAVE.
5. DRAWING OF A BUCK AND A DOE.
6. "YALLY" DANCE, BEYUKDASH MOUNTAIN, UPPER TERRASE, ROCK N9 39.
7. PICTURE OF THE ANCIENT "YALLY" DANSE, BEYUKDASH MOUNTAIN, UPPER TERRACE.
8. IMAGES OF GIRLS —"OKUZLAR", BEYUKDASH MOUNTAIN, UPPER TERRACE.
9. "SEVEN BEAUTIES", BEYUKDASH MOUNTAIN, UPPER TERRACE.
10. ANCIENT IMAGES OF PERPLE.
11. A HUNTING SCENE, BEYUKDASH MOUNTAIN.
12. IMAGE OF WOMEN AND "YALLY" DANCE IN THE "OVCHULAR" CAVE, BEYUKDASH MOUNTAIN, UPPER TERRACE.
13. ROCK DRAVING "BULLS" AND "SCENE OF SHIPWRECK" IN THE "OKUZLAR" CAVE, BEYUKDASH MOUNTAIN, UPPER TERRACE.
14. PICTURE OF "A HERD OF KULANS" IN THE "OVCHULAR" CAVE, BEUKDASH MOUNTAIN, BEYUKDASH MOUNTAIN, UPPER TERRACE.
15. IMAGE OF A BULL, BEYUKDASH MOUNTAIN, LOWER TERRACE.
16. IMAGE OF A BULL [NEOLITHIC AGE], ROCK N2 65, BEYUKDASH MOUNTAIN, UPPER TERRACE.
17. A HUNTING SCENE IN THE "OVCHULAR" CAVE, BEYUKDASH MOUNTAIN, UPPER TERRACE.
18. IMAGE OF GOATS, 3-D CENTURY B. C. BEYUKDANSH MOUNTAIN, LOWER TERRACE ROCK N2 137
19. IMAGE OF A GOAT 4-TH—3-D CENTURY B. C., BEYUKDASH MOUNTAIN LOWER TERRACE ROCK N2 10.
20. IMAGE OF A DOMESTICATED ANIMAL BEYUKDASH MOUNTAIN UPPER TERRACE.
21. IMAGE OF A BOATJ 7-TH—6-CENTURY B. C., KICHIKDANSH MOUNTAIN, R.OCK N2 48.
22. DRAWINGS OF THE - ANCIENT BOATS BEYUKDASH MOUNTAIN LOWER TERRACE ROCK N2 8.
23. DRAWINGS OF WlfcD BOAR-HUNTING WITH D.OGS COVERED AFTER THE ARCHELOGICAL EXCAVATIONS.
24. IMAGE OF A MAN WITH HEAD-DRESS.
25. BRONZE WEAPONS FROM ARCHEOLOGICAL EXCAVATION.
26. IMAGE OF A BIRD.
27. ANCIENT STONE MUSICAL INSTRUMENT "GAVALDASH" [STANE TAMBOURINE] OF GOBYSTAN, BEYUKDASH MOUNTAIN LOWER TERRACE.
29. A FACIFUL STONE OF GOBYSTAN.
30. TOURISTS IN GOBYSTAN.
31. A FANCIFUL STONE OF GOBYSTAN.
32. STONE "HONEYCOMBS" IN GOBYSTAN.
33. IMAGES OF A WOMAN, "ANA-ZAGA"CAVE [BACK COVER].
34. Ekoloji Magazin - http://www.ekolojimagazin.com/?id=182&s=magazin
Yorumlar
Yorum Gönder